Historia opowiada o czasach, kiedy to – w XVI, XVI wieku – ideałem zarobkowania w Polsce była dola szlachcica osiadłego na roli. Wsi spokojna, wsi wesoła, wspomnijmy na moment Jana Kochanowskiego, przechodzac rychło do klimatów XIX wiecznych, kiedy to zubożały, atakowany przez zaborców szlachcic tracił ojcowiznę i szedł do miasta. I tam kształtował nowy etos, wzór polskiego życia. Stawał się z wolna inteligentem i do niedawna to właśnie inteligencja była warstwą o najwyższym prestiżu. W okresie PRL-u o pozycji często rozstrzygała przynależność partyjna. 

Dzisiaj tę rolę przejął pieniądz, na tzw. „górze” zbratany z polityką.
Dlaczego o tym? Ideał wiejskiego życia Polaka – patrioty, choć od dawna zdeaktualizowany w społeczeństwie, zasługuje – jak i wiejskość w ogóle – na baczną analizę. Mądre skorzystanie z potencjału społeczeństwa wiejskiego może być wielce pomocne dla konsolidowania Polski i wypracowania nośnego etosu współczesnej kultury polskiej, który mógłby być przekazany na Zachód i – co równie istotne – na Wschód, ten otwierający się ponownie na związki z Polską i polski język Wschód. Odrodzić się po latach wdzięczenia się do obcych, przejmowania języka angielskiego i patrzenia na polskość albo jak na szowinizm, albo żenującą, bo anachroniczną mickiewiczowszczyznę.

Wieś polska ma pewną interesującą, a zdrową cechę: jest połączeniem przyrody ze społecznością, bardzo ściśle, ze wszystkimi tego dobrymi konsekwencjami. Ale o tym za chwilę. Wieś to swoista tradycja, która przechowuje w codziennej mowie elementy odległej przeszłości. Zaskakuje mnie, kiedy czasem odkrywam, że jakieś używane na wsiach słowo, relikt, który w pierwszej chwili wziąłem za zabawny fragment gwary, okazuje się zachowanym w pamięci ludu słowem z polszczyzny sprzed wieków. Polscy chłopi powtarzają więc język naszych prapradziadów. Ma to bardzo obiecujący wydźwięk. 
Wieś nadal posiada odrębny od miejskiego, zsynchronizowany z naturą charakter pracy. Dzięki temu, jak sądzę, również pewnego rodzaju holistyczne postrzeganie świata. Aby było ono jednak takim w pełni, potrzeba wsi oświaty i potrzeba troski, poparcia ze strony elit. 
I tu dotykamy szkolnictwa. Jeżeli społecznosci wiejskiej dostarczymy dobrej oświaty, rolnik połączy ziemię z niebem, bo od uczciwej pracy, od wolności wiejskiej przestrzeni wiedzie prostsza niż gdzie indziej droga do ludzkiej harmonii. Jednak znowu – pod warunkiem wiedzy. 
Chłop wyrasta z przyrody i w sposób naturalny prezentuje jej cechy: porządek, naturalność, konkretność. Wiatr jest prawdziwy, prawdziwy jest mróz – nic nie jest wirtualne, przyroda uczy człowieka prawdy. Społeczność wiejska jest więc konkretna. Każdy z nas w Polsce zna powiedzenie: zdrowy chłopski rozum. To dar tej społeczności dla narodu – jak wiadomo, każda jednostka i grupa społeczna oddziałuje na całość. Błogosławione w polityce – wsi raczej nie kupi się na zamki na lodzie, rolnik wszystko dokładnie rozważa; własna praca go uczy, że decyzje kosztują, np. czas, sposób i miejsce siewu. Wie, że spraw nie daje się powtórzyć; popełniwszy błąd dzisiaj, płaci się zbiorem. Stąd poważne chłopskie podejście do życia. Chłop jest nieufny, długo się namyśla, ale kiedy już postanowi, idzie naprzód i wartości, które przyjął będzie prawdopodobnie przekazywał przez pokolenia. Jest to superistotne, stanowi potencjalną opokę dla całej kultury kraju.
Do wiejskiej skarbnicy należy jedynie przekazać nową kulturę polskości, przekazać społecznościom małych i średnich gospodarstw, które chcą rozbić zmierzający do postawienia Polski w stan dezintegracji. Choćby pod hasłem integracji i opresyjną dla chłopów polityką ekonomiczną. Ale to odłóżmy na bok. Ot, chłop cierpi i uczy się, pracuje. A nade wszystko obserwuje i po czynach ocenia. Nawet jeśli coś wstępnie pochwali, jego mandat zaufania jest jedynie częściowy. Słowa, zwłaszcza obcych, przyjmowane są dobrze, ale ostateczny osąd chłop zostawi na później, poczeka, by szydło wyszło z worka. Ta ostrożność w ocenie nowinek i skłonność do obserwacji jest szczególnie cenna gdy Polska, wyprzedana z narodowego majatku i w zasadzie nowej tożsamości w Europie, potrzebuje odsiewania hasła od intencji i przewidywania konsekwencji tego, co tzw. góra proponuje ludziom.
Społeczność wiejska potrzebuje dziś ochrony. 
Jednym z pól, na których istnieją zagrożenia dla pomyślności i rozwoju wsi jest szkolnictwo. Wsi trzeba przekazywać dobrej jakości kulturę, uwzględniając kształt polskości, jaki do dziś przetrwał na wsi. 

Grzegorz Leończuk