14.10.2005 Przed nami kraj otwarty. Bez naturalnych granic. Mogą niemi być tylko gdzieniegdzie wody. Ziemia to nieujarzmiona. Ogrom przestrzeni. Nie znajdziesz na niej pasm górskich w wielkim stylu. Pierwiastki wielkiego stylu w krajobrazie mają natomiast tysiączne jeziora, przedziwne w fantastyczności linij brzegowych. We fizycznem obliczu tego kraju niemałą rolę odgrywają również rzeki. Głównie dwie z nich: Wilja i Niemen. „Puszcz litewskich przepastne krainy” reprezentują lasy, szczątki odległej przeszłości. Taką jest ziemia wileńska z lotu ptaka. Duszą jej bezmiar. Cudem przyrody i sztuki miasto jedyne – WILNO. Jerzy Romer
|
W latach 1915-1918 Wilno było okupowane przez Niemcy. W lutym 1919 zostało stolicą proklamowanej Radzieckiej Socjalistycznej Republiki Litwy i Białorusi, 19 kwietnia 1919 zajęte przez wojsko polskie pod dowództwem E. Rydza-Śmigłego. 22 kwietnia marszałek Piłsudski wydał odezwę „do mieszkańców byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego”, w którym zapowiadał utworzenie federacji.
Rząd litewski odrzucił tę ofertę. Rada Najwyższa konferencji pokojowej zatwierdziła status quo na Litwie, przyjmując projekt rozgraniczenia Polski i Litwy na zasadzie etnicznej (tzw. Linia Focha). Zgodnie z nim Wilno pozostawało po stronie polskiej.
Podczas wojny polsko-bolszewickiej (1919-1921), nastawieni antypolsko Litwini podpisali z Rosją układ pokojowy. 14 lipca 1920 miasto zostało zdobyte przez Armię Czerwoną i przekazane Litwie, w zamian za prawo przemarszu przez jej terytorium. Po zwycięskich bitwach wpierających bolszewików, jesienią 1920r. Wojska polskie ponownie wkroczyły na teren będący przedmiotem sporu z Litwą. Jednak Wilno, w którym większość mieszkańców stanowili Polacy, bolszewicy przekazali wcześniej Litwie. Nie mogąc działać otwarcie ze względu na mocarstwa zachodnie, Piłsudski zdecydował się na polityczno-militarny podstęp. Zlecił gen. Lucjanowi Żeligowskiemu, dowódcy Dywizji Piechoty Litewsko-Białoruskiej ( w której skład wchodzili przeważnie Polacy z kresów), upozorowanie „buntu”. 9 października 1920 oddziały te wkroczyły do Wilna, poczym proklamowano powstanie Litwy Środkowej. 20 lutego 1922 Sejm Wileński przyjął uchwałę o przyłączeniu Litwy Środkowej do Polski, co w 1923 uznała Rada Ambasadorów. Litwa nie pogodziła się z utratą miasta co miało znaczący wpływ na stosunki Polsko-Litewskie w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Po IV rozbiorze Polski (1939) zdobyte przez Armię Czerwoną zostało przekazane Litwie |
|
Ostatnia aktualizacja: 26 października 2005 w@m |
||