www.olecko.info

Informacja przekazana mi przez archeologa mgr Huberta Augustyniaka.

Badania na stanowisku XIV prowadziła Pracownia Archeologiczno-Konserwatorska z Zielonej Góry. Pracami objęto obszar o powierzchni 10 arów co wynikało z umowy z Inwestorem którym była GDDKiA - oddział w Olsztynie. Przebadano kulminacje wzniesienia, stok wschodni i południowy oraz partię północną stanowiska, częściowo zniesioną pod budowę szklarni w latach 90. ubiegłego wieku. W trakcie dwumiesięcznych badań zarejestrowano łącznie 250 obiektów nieruchomych, z czego zdecydowaną większość stanowią groby. Zaledwie siedmiu obiektom spośród wszystkich odkrytych przypisuje się inną funkcję. Są wśród nich jamy o nieznanym przeznaczeniu (być może dołki strzeleckie?), domniemana studnia oraz pozostałości bliżej nieokreślonej budowli murowanej. Ta ostatnia przybrała w rzucie poziomym kształt prostokątny o wymiarach 10 x 5 m, z niewielkim aneksem (być może wejściem) zlokalizowanym w narożniku południowo zachodnim. Odsłonięte bezpośrednio w humusie i nieznacznie zagłębione w calec relikty murowane to pozostałości fundamentu wzniesionego z cegły i kamienia przy użyciu zaprawy wapiennej, o grubości nieprzekraczającej 0,5 m, posadowionego na głębokości od 0,4 do 0,6 m. W ich obrębie nie zarejestrowano obecności warstwy kulturowej świadczącej o sposobie użytkowania lub funkcji. Co więcej, w jego wnętrzu tak jak na pozostałej części stanowiska zarejestrowano liczne groby, w tym także takie, które wchodziły pod fundament co może świadczyć o tym, że budowla ta powstała w chwili gdy cmentarz w Sedrankach już funkcjonował, czyli około 1 połowy wieku XIX.

Przykład grobu rodzinnego Foto: Hubert Augustyniak

Prawie wszystkie obiekty zarejestrowane na stanowisku to pochówki ludzkie. Po doczyszczeniu pagórka, za wyjątkiem płyty nagrobnej, nie zarejestrowano na powierzchni pozostałości mogił lub innych śladów grobów. Na pierwsze pochówki natrafiono w trakcie eksplorowania miejsca gdzie stała szklarnia. Na tym odcinku badań odsłonięto 17 grobów, częściowo zniszczonych i rozwleczonych, co wynikało z faktu że ta część cmentarza została częściowo zniesiona w chwili deniwelacji wzgórza pod budowę szklarni. Na kolejne natrafiono w trakcie kopania w części niezniszczonej, gdzie odsłonięto i wyeksplorowano 226 groby. Największe ich nagromadzenie rejestrowano na kulminacji wzniesienia gdzie odnotowywano nawet do 60 grobów na 100 m2. Tak duże nagromadzenie spowodowane był tym, że zmarłych chowano na różnych poziomach i głębokościach, często jeden na drugim, przez co wiele wcześniejszych pochówków było zniszczonych lub przemieszczonych. Świadczyła o tym dość duża liczba luźnych kości ludzkich znajdywana na wyższych poziomach stratygraficznych.

Przykład grobu ze szczątkami trumny Foto: Hubert Augustyniak

Na cmentarzu w Sedrankach zaobserwowano mniej więcej jednakowy schemat układania zmarłych do grobu. W zdecydowanej większości pochówki orientowane były w osi wschód-zachód, z lekkim odchyleniem ku północy, z głową skierowaną na zachód. Kilkanaście pochowków, zwłaszcza tych zlokalizowanych przy skraju południowym cmentarza, zorientowanych jest w linii północ-południe, z głową skierowana ku północy. W nielicznych przypadkach ułożenie grobów było przeorientowane, gdzie zmarły został ułożony osi wschód-zachód, z głowa skierowaną ku wschodowi. Wszyscy pochowani na cmentarzu spoczywają w trumnach drewnianych, w pozycji wyprostowanej na plecach, z rękoma ułożonymi wzdłuż tułowia lub lekko ugiętymi, z dłońmi spoczywającymi na udach lub miednicy. Szczątki trumien zachowały się jedynie w formie silnie zmurszałego drewna lub warstwy brunatnej próchnicy. W kilku przypadkach zachowały się resztki tkanin które wyścielały wnętrze trumien.
Można przypuszczać ze zasięg sedraneckiego cmentarza wyznaczały częściowo pochówki dzieci. Tak było w przypadku krawędzi i niewielkiej część skłonu wschodniej partii wzniesienia, gdzie zarejestrowano nagromadzenie grobów dziecięcych. Takie umiejscowienie i znaczne ich nagromadzenie może świadczyć o tym, że tworzyły one oddzielną kwaterę wyznaczającą skraj cmentarza. Podobna sytuacja miała miejsce w części południowej, przy skarpie schodzącej do stawu, gdzie kilka pochówków dziecięcych tworzyło swego rodzaju granicę za którą zarejestrowano zaledwie dwa groby.
W trakcie eksplorowania natrafiono na kilka grobów które mogą wskazywać że możemy mieć do czynienia z grobami rodzinnymi. W takiej sytuacji, w obrębie jednej wyraźnie zarysowanej jamy grobowej, przy dwóch osobnikach dorosłych (rodzice) złożone były do grobu szczątki jednego, dwóch lub więcej dzieci.

Przykłady innych grobów Foto: Hubert Augustyniak

Na zbiór zabytkowych materiałów wydobytych w trakcie składają się w zdecydowanej większości monety którymi wyposażano zmarłych w doczesną podróż w zaświaty. Znajdywano je na wysokości kości miedniczej lub biodra, zarówno w grobach dorosłych jak i dziecięcych (nawet tych najmłodszych) a miejsce znalezienia świadczy o tym, że w chwili złożenia do grobu umieszczano je w dłoni lub kieszonce ubrania osobnika, co potwierdzają fragmenty tkanin jakie zachowały się na części z nich. Przedział czasowy ich powstania jest bardzo szeroki i obejmuje okres od 1705 roku, z którego to pochodzi najstarsza moneta, do 1865 roku, w którym to wybito najmłodszą. Dzięki nim możemy z dużą dokładnością określić czas w którym cmentarz w Sedrankach funkcjonował. W zbiorze dominują fenigi Fryderyka Wilhelma pochodzące z pierwszej połowy XIX wieku oraz szelągi (solidy) pruskie z końca wieku XVIII. Oprócz nich wydobyto jeszcze kilka monet o innych nominałach, w tym grosz polski Księstwa Warszawskiego z 1813 roku oraz ? kopiejki. Wśród innych zabytków jakie natrafiono przy zmarłych wyróżniono między guziki kościane i metalowe, fragmenty czepca w którym jedna ze zmarłych kobiet była pochowana, glinianą zabawkę-gwizdałkę w kształcie ptaszka, krzyżyk metalowy oraz biżuterię. Wśród tej ostatniej kategorii zabytków natrafiono na wisiorek wykonany z bursztynu z wygrawerowanym kwiatem oraz zawieszkę.

Ślady dobrze zachowanego czepca Foto: Hubert Augustyniak

Prace prowadzone w pobliżu płyty nagrobnej zlokalizowanej na granicy inwestycji ujawniły w tym miejscu istnienie podwójnego grobu, w którym złożono szczątki dwóch osobników, prawdopodobnie kobiety i mężczyzny, ułożonych w pozycji wyprostowanej na plecach, z rękoma ułożonymi wzdłuż tułowia i dłońmi spoczywającymi na biodrach. Przy kobiecie znaleziono tkwiącą na palcu srebrną obrączkę. Choć zmarli spoczywali w dwóch odrębnych jamach grobowych, można je uznać za grób którego dotyczy inskrypcja widniejąca na płycie nagrobnej. Wynika z niej, że oprócz Abramha Hillmana zmarłego w 1794 roku, pod płytą spoczywają szczątki jego pierwszej żony Sophie Juliane Schulz-Gronden. Niewykluczone że w przeszłości była próba wyrabowania grobu. W trakcie eksploracji obserwowano w jamie grobowej zarys późniejszego wkopu, wypełnionego gruzem i cegłami. T

Grób Abrahama Hillmanna i pierwszej żony Sophie Juliane Schulz-Gronden Foto: Hubert Augustyniak

Powyższy tekst i fotografie mgr Hubert Augustyniak.

Dziękuję Panu Hubertowi Augustyniakowi za umożliwienie mi wykonania fotografii oraz czas poświęcony na wspólne rozmowy o historii.