Rejonizacja geobotaniczna.
Cała niemal Polska należy do prowincji środkowoeuropejskiej świata roślinnego. Z prowincji tej wyodrębniono — ze względu na jego specyfikę — dział północny, zamknięty od zachodu południkiem 21°, a na południowym wschodzie sięgający nieco poza 53 równoleżnik.
Dział północny składa się z czterech krain: mazursko-kurpiowskiej, suwalsko-augustowskiej, biebrzańskiej oraz białowiesko-knyszyńskiej. Pierwsza z nich dzieli się na dwa różne okręgi: morenowo-jeziorny Pojezierza Mazurskiego (tu leży powiat olecki) oraz — na południe od niego — Kurpiowsko-Piski, sandrowy.
Historia.
Kopalna roślinność przedlodowcowa ma charakter subtropikalny. Jest ona zupełnie różna od okazów flory polskiej spotykanych obecnie. Pozwala to przyjąć twierdzenie, że skład botaniczny flory związany jest nierozerwalnie z typem panującego aktualnie klimatu — licznych na to dowodów dostarcza paleobotanika.
Stopniowe ochładzanie się klimatu w starszym trzeciorzędzie powodowało cofanie się bogatej flory o umiarkowanych wymaganiach cieplnych w bardziej południowe obszary Europy środkowej. Flora miejscowa ubożała, przyjmując postać bezleśnej tundry z nielicznymi okazami dębiku ośmiopłatkowego (Dryas octopetala), brzozy karłowatej (Betulana-na) oraz wierzby polarnej (Salix polaris).
Ocieplenie klimatu, notowane w okresie 10 000—8800 lat p.n.e., przyniosło rozwój tundry parkowej z sosną i brzozą występującymi w luźnej formie. Oscylacja czoła lodowca powodowała to nawrót tundry i wycofywanie się drzew, to ponowne rozprzestrzenianie się lasów oraz innych bardziej wymagających zbiorowisk roślinnych.
Początek przemian polodowcowych (około 8000 lat p.n.e.) to okres preborealny, w którym wolne przestrzenie wśród przetrwałych gatunków (brzozy, sosny i wierzby) zaczyna wypełniać wiąz, olsza, lipa i leszczyna.
Dalsze ocieplanie klimatu (7000—4000 lat p.n.e.) to okres borealny, charakteryzujący się panowaniem borów sosnowych z leszczyną i brzozą, wśród których pojawia się czasem dąb. Twarzy to w efekcie lasy mieszane, a później lasy liściaste mieszane. Od północnego wschodu wkracza świerk pospolity, który wypiera sosnę, a na nizinach rozprzestrzenia się higrofilna olszyna.
Na okres 4000—2500 lat p.n.e. przypada tak zwane polodowcowe optimum termiczne; fakt ten doprowadza do zapanowania lasów liściastych mieszanych z dominacją. Mapy i wiązu, które z kolej, ustępują dębom. Zanik brył martwego lodu, uformowanie się licznych jezior oraz podniesienie poziomu wód gruntowych sprzyja panowaniu na siedliskach wilgotnych olszy czarnej i jesiona wyniosłego, tworzących wilgotne lasy olszowe i łęgi.
Gromadzenie się wód powierzchniowych i następujące w ślad za tym ochłodzenie oraz zawilgocenie klimatu (2000—500 lat p.n.e.) powoduje wyraźny zanik drzew ciepłolubnych. W okresie tym, noszącym nazwę subborealnego, rola lasu liściastego mieszanego ogranicza się, lipę d wiąz zastępują dąb, grab, a miejscami sosna. W końcowej fazie tego okresu ustala się — utrzymująca się do dziś — równowaga pomiędzy bukiem a świerkiem.
W początkach okresu lasu współczesnego (po roku 500 p.n.e.) strefę moren czołowych porastały lasy liściaste mieszane, głównie dębowo-grabowe z domieszką lipy drobnolistnej i klonu zwyczajnego, a na wschodzie — lasy z udziałem świerka, pokrywające łącznie około 80% powierzchni, z wyjątkiem jezior i bagien.
Wraz z lasami zmieniała się — pozostająca pod silnym wpływem klimatu — roślinność błotna a torfowiskowa, a wahania poziomu wód gruntowych (z wyraźną tendencją wznoszącą) wytworzyły w postglacjale stosunkowo liczne torfowiska.
Wprowadzenie uprawy zbóż (około 3000 lat p.n.e.) i dalszy rozwój rolnictwa zmusiły do karczunku lasów — początkowo na ograniczoną skalę — który przybrał w XIV wieku (rozwój wtórnej kolonizacji Prus) szersze rozmiary. Znaczenie silniejszym motywem były potrzeby budowlane i militarne oraz gospodarcze, nic więc dziwnego, że udział powierzchni leśnej Pojezierza Mazurskiego zmalał z około 80% (XIII w.) do około 20% bezpośrednio po drugiej wojnie światowej. Jeszcze do XVIII wieku w Puszczy Boreckiej utrzymywały się rozległe lasy dębowe, trzebione później bez umiaru z uwagi na dużą wartość użytkową dębu. Ustępowała również lipa drobnolistna, spotykana dziś już wyjątkowo w większych skupieniach (m.in. w Puszczy Boreckiej).
Naturalnym konkurentem wymienionych gatunków był świerk, od 1740 roku sadzony z myślą o zapewnieniu surowca dla przemysłu papierniczego. Zbyt wąsko pojęty interes spowodował radykalną zmianę składu gatunkowego drzewostanów, w wyniku czego rozszerzyła się niepokojąco (zagrożenie insektologiczne) powierzchnia lasów iglastych, osiągając aż 80% powierzchni leśnej.
Również nieprzemyślana, nadmierna eksploatacja torfowisk naruszyła równowagę warunków wodnych siedliska.
Oddziaływanie człowieka na środowisko spowodowało zniknięcie z krajobrazu mazurskiego zespołów torfowiskowych bagienno-błotnych i łęgowych. Zaginął w ten sposób sit torfowy (Juncus stygius) i turzyca patagońska (Carex magellanica), a wierzba lapońska (Salix lapponum) i borówkolistna (S. myrtilloides) stały się rzadkością. Przed zupełną zagładą cisa (Taxus baccata L.) ma ustrzec objęcie go ochroną gatunkową.
Współczesną szatę roślinną powiatu oleckiego tworzą gatunki przechodnie (rozpowszechnione na całymi obszarze niżowym) oraz graniczne, osiągające tu granicę naturalnego zasięgu. Otwarty charakter tej części ziemi, brak maturalnych granic sprzyjają przewadze gatunków pierwszej grupy, osiągających 80% liczebności całej flory.
Gatunki przechodnie są ze swej natury bardzo pospolite. Przykładem jest między innymi olsza czarna, sosna zwyczajna, przylaszczka pospolita, zawilec gajowy, trzcina pospolita, pałka szerokolistna, pałka wąskolistna.
Wśród mniej licznych gatunków granicznych dominują zdecydowanie te, które wygasają w miarę posuwania się z zachodzi na wschód. Dotyczy o miedzy innymi takich gatunków środkowoeuropejskich i atlantyckich, jak: buk zwyczajny, klon jawor, jarząb breakinia (Sorbus torminalis), wąkrota zwyczajna (Hydrocotyle vulgaris), dąb bezszypułkowy. Stosunkowo rzadko występują tu też reprezentanci flory północnej: świerk pospolity, wierzba lapońska, turzyca życicowa, przytulia trójdzielna.
Omawiany powiat należy do obszarów o dużym bogactwie gatunków których liczebność przekracza tu 160, podczas gdy na zachód od linii Wielkich Jezior Mazurskich oraz ma południe od Jeziora Nidzkiego i Kanału Augustowskiego waha się w przedziale 150—160, na południe .od Iławy spada nawet poniżej 140.
Charakterystyka florystyczna siedlisk i ich rozmieszczenie.
Lasy powiatu oleckiego — podobnie jak w całym okręgu Pojezierza Mazurskiego — charakteryzują się obfitością świerka, który wypiera inne drzewa. Dominacja świerka uwidacznia się również w tym, że wchodzi cm kępowo lub w zwartej formie nawet na torfowiska.
Obok barów świerkowych i sosnowych do ważniejszych składników las należy grab oraz lipa drobnolistna.
Największym kompleksem leśnym jest tu Puszcza Borecka, której wschodnia część o powierzchni 7,3 tysiąca ha (24,3% całego obszaru) leży w granicach powiatu oleckiego i administrowana jest przez nadleśnictwo w Czerwonym Dworze. Panującym w Puszczy typem siedliskowym jest las mieszany, zapełniający około 35 % jej powierzchni. Lasy liściaste zajmują 19%, bory mieszane — 16% i olsy — 18%. Dominujące drzewostany świerkowe występują przeważanie w postaci świerczyn.
Spośród innych skupisk leśnych wymienić trzeba: pasmo na wschód od Łaźnej Strugi (od miejscowości Barki po jezioro Łaśmiady), przy drodze Olecko—Cimochy (na zachód od miejscowości Sobole i Dorsze), w pobliżu miejscowości Dunajki, Doliwy, Rosochackie, Zatyki oraz na północ od Jeziora Oleckie Wielkie — po obu stronach nurtu Legi.
Torfowiska powstały z zarośniętych wód stojących (torfowiska hydrogenne) albo przez podniesienie się poziomu wody gruntowej; mogą się również tworzyć przy źródłach — jeśli nie ma swobodnego odpływu wody.
Do najcharakterystyczniejszych obszarów bagiennych związanych z dawnymi jeziorami należą: Niedźwiedzie Bagno, Pełczaczek, Puchówki, Rdzawe Jezioro, Wilkaskie Bagno, Zawadzkie Bagno oraz Zwierzyniec. Powstają tu torfowiska niskie, porosłe skrzypem bagiennym, turzycą sztywną i trzcinnikiem prostym (Calamagrostis neglecta) ze zbiorowiskami mchów i turzyc. Wśród nich występują typowe gatunki borealne i subarktyczne: skalinica torfowiskowa, wełnianeczka alpejska (Trichophorum alpinum), turzyca torfowa, turzyc strunowa, trzcinnik prosty, gwiazdnica grubolistna, sit torfowy oraz mchy — Calliergon stramineum, Cinclidium stygium, Catoscopium nigritum i Helodium lanatum. Po zakończeniu procesu zarastania zagłębienia wypełnionego wodą torfowisko niskie zamienia się samorzutnie w olszynę, choć może stać się, przy ingerencji człowieka, łąką.
Torfowiska przejściowe ewoluują w kierunku torfowiskowych lasów sosnowych i brzozowych, porastając przez ten czas krzewami z rodzaju wierzby. Ciekawą osobliwością są torfowiska parosłe świerczyną (Sphag no-Piceetum) z borówkami i mchami w poszyciu. Stanowiska tego typu spotyka się na przykład w Puszczy Boreckiej oraz nad Jeziorem Dobskim.
Torfowiska źródliskowe występują jako zboczowe mszarniki z dominującą mchów brunatnych, którym towarzyszą: skrzyp błotny, turzyca błotna i bobrek trójlistkowy oraz — sporadycznie — krzewy: brzoza niska, brzoza omszona i -wierzba rokita.
Łąki są tu — tak jak wszędzie na terenach, gdzie naturalną szatę roślinną stanowią lasy— wytworem kultury ludzkiej. Wśród porastających je gatunków dominują zdecydowanie: wyczyniec łąkowy i barszcz syberyjski. Powyżej strefy zalewowej leżą łąki suche (tu rzadko występujące), będące formą przejściową do roślinności tak zwanych wzgórz pontyjskich. Rosną na nich: pięciornik piaskowy (Potentilla arenaria), fiołek skalny, bylica błotna. Łąki wilgotne cechują się natomiast między innymi dużym zróżnicowaniem florystycznym, a położone są one na rozległych przestrzeniach zarośniętych niegdyś jezior. Przykładem są tu łąki: Bialskie, Boreckie, Giskie i Mrożno, Mechacz, Orzechowo oraz Pleweckie.
Do łąk położonych wyżej należą: Grądy, Kuchnie, Łęgowskie, Moręgówka, Płociczeńskie i Sedraneckie
Jeziora ze względu na zawartość w wodzie soli mineralnych oraz stopień nasycenia tlenem podzielić można na cztery typy limnolologiczne: oligotroficzne, mezotroficzne, eutroficzne oraz dystroficzne. Odmienne typy zbiorników wodnych o zróżnicowanych warunkach środowiskowych różnią się stopniem jakościowego i ilościowego rozwoju glonów i roślinności naczyniowej. Najobfitszą florę wodną wykazują jeziora eutroficzne i mezotroficzne. Z grupy jezior o powierzchni przekraczającej 50 ha najbujniejszą roślinność wynurzoną mają: Łaźno, Szwałk Wielki, Mul oraz Zajdy, najuboższą — Dobskie, Dworackie, Oleckie Małe i Szwałk Mały. Roślinność podwodna najobficiej porasta jeziora: Dworackie, Czarne, Sedraneckie i Zajdy, jest uboga w jeziorach: Łaźno, Szwałk Wielki i Mały.
Przy brzegach jezior, wraz z narastającą głębokością, rozwijają się następujące ugrupowania roślinne:
amfifity — ziemnowodne gatunki żyjące na przejściu pomiędzy wodą a lądem. Należą do nich mchy oraz takie rośliny kwiatowe, jak rdest ziemnowodny, babka wodna, mietlica biała, ponikło igłowate, niezapominajka .błotna, szalej jadowity i inne; helofity — rośliny zakorzenione w dnie z pędami wznoszącymi się (nad wodą. Wyróżnia się wśród nich dwie podgrupy: szuwary i oczerety. Szuwary, to rośliny występujące w płytkiej wodzie, na terenach zabagnionych i przejściowo znajdujących się pod wodą. Licznie reprezentowane są tu mchy, dominują jednak turzyce (t. sztywna, t. zaostrzona, t. nitkowata, t. dzióbkowata i in.) oraz tojeść bukietowa, tarczyca pospolita, starzec bagienny i inne. Oczerety grupują rośliny rozwijające się na pły ciznach przybrzeżnych a śródjeziornych: trzcina pospolita, oczeret jeziorny, pałka szeroko- i wąskolistna, jeżogłówka gałęzista, szczaw lancetowaty, tatarak zwyczajny, manna mielec, mozga trzcinowata i inne;
nimfeidy — rośliny zakorzenione w dnie i wytwarzające liście pływające na powierzchni wody. Należą tu: grzybień biały, grążel żółty, rdestnica pływająca i inne;
elodeidy — rosimy całkowicie zanurzone, których łodygi mogą wznosić się od dna aż do powierzchni wody, a kwiaty wystawać ponad wodę. Przykładem takich roślin jest moczarka kanadyjska, rogatek sztywny, wywłócznik kłosowy, większość przedstawicieli rodzaju rdestnic, a w szczególności rdestnica przeszyta, rdestnica grzebieniasta, rdestnica połyskująca i inne oraz duże ramienice (z rodzajów Chora, Nitell i Nitellopris);
isoetidy — rośliny rozwijające się przy samym dnie, które nigdy nie dorastają do powierzchni wody. Należą tu głównie niskie ramienice (jak Chara aspera, Chara contraria, Nitella mucronata), różne gatunki jezierzy (Najas), a w jeziorach oligotroficznych — Isoetes lacustris,
Wyróżnia się ponadto rośliny wolnopływające w wodzie oraz rozwijające się na powierzchni osadów dennych, zaliczane do pleustonu — wątrobowiec, żabiściek pływający oraz rozmaite gatunki rys (Lemna) i — reprezentujące herpon — glony pełzające na powierzchni mułu dennego: sinice, okrzemki i niektóre zielenice.
Świat zwierzęcy
Mięczaki reprezentowane są tu przez liczne gatunki ślimaków i małży. Wśród nich spotyka się gatunki autochtoniczne (pomrów polny — szkodnik ogrodów i pól, błotniarka moczarowa — żywiciel larw motylicy wątrobowej) oraz sztucznie wprowadzone do hodowli ślimaka winniczka, stanowiącego ważną pozycję eksportową.
Spośród skorupiaków (należy wymienić dwa gatunki raka (błotny i szlachetny), żyjącego w rzekach, starorzeczach i jeziorach. Występuje on w wodach czystych (m.in. w Jeziorze Czarnym) i miejscach, gdzie znajduje dogodne warunki do budowy nor (miejsca kamieniste, korzenie drzew przybrzeżnych itp.).
Owady występują bardzo liczne. Są wśród (nich gatunki szkodliwe (komary, muchy, gzy itp.) i pożyteczne (zapylające rośliny pszczoły i trzmiele, wiele gatunków owadów pasożytniczych i drapieżnych — utrzymujących równowagę w środowisku) oraz takie, które ze względu na rzadkość występowania są lub powinny się znaleźć pod ochroną (np. motyl trupia główka, biegacze, tęczniki, trzmiele).
Ryby zasiedlają najpowszechniej wody stojące, tak liczne w powiecie oleckim. Na szczególne wyróżnienie zasługują: leszcz, szczupak i płoć, występujące we wszystkich większych jeziorach powiatu; one to stanowią główną część połowów. Niewiele ustępuje im okoń oraz węgorz, lin i krąp.
W wielu zbiornikach żyje ukleja oraz karaś (powszechny zwłaszcza w Jeziorze Sedraneckim).
W mniejszej populacji występuje sandacz (głównie w jeziorach: Szwałk Wielki i Mały, Dobskie, Łaźno oraz Oleckie Małe), gatunek sztucznie wprowadzony do gospodarki rybackiej. W jeziorach: Szwałk Mały, Sedraneckie oraz Szwałk Wielki, a także Łaźno i Mul, bytuje karp.
W strefie wód otwartych głębokich jezior o czystym, twardym dmie (Dobskie, Krzywe, Przytulskie oraz Oleckie Wielkie i Małe) występują ławice sielawy, m znacznych głębokościach jezior typu oligotroficznego (Dobskie i Oleckie Wielkie) żyje sieja — jedna z nielicznych pozostałości epoki lodowcowej.
Stynka najliczniej występuje w jeziorze Szwałk Wielki, spotyka się ją ponadto w Jeziorze Oleckim Wielkimi.
Jezioro Przytulskie jest siedliskiem niewielkich ilości dwu stosunkowo rzadkich gatunków — jasna i miętusa.
Płazy i gady w porównaniu z innymi zwierzętami są tu — podobnie jak na całym pojezierzu — stosukowo nieliczne. Traszka zwyczajna i grzebieniasta reprezentuje płazy ogoniaste, grupę płazów bezogoniastych stanowią: rzekotka drzewna, kumak nizinny, grzebiuszka ziemna, żaby — wodna, trawna i moczarowa, ropuchy — szara i zielona.
Na szczególną uwagę wśród gadów zasługują jaszczurki (zwinka i żyworodna oraz padalec zwyczajny) i węże — (najpospolitszy spośród nich to zaskroniec zwyczajny oraz rzadsza, lecz jadowita żmija zygzakowata.
Ptaki zadziwiają obserwatora bogactwem gatunków (około 350) osiadłych i przelotnych. Zamieszkują one dosłownie wszędzie; można więc mówić o faunie lasów, jezior, rzek, bagien, torfowisk, łąk i pól.
W Puszczy Boreckiej występuje rzadki już ptak łowny — jarząbek, w lasach liściastych i mieszalnych spotyka się jeszcze gniazda słodki.
Krukowate reprezentowane są przez kruka, gawrona, wronę, kawkę, srokę, sójkę i orzechówkę.
Pięknie ubarwione krzyżodzioby (świerkowy, sosnowy oraz łuskowiec) należą do łuszczaków.
W przerzedzanych lasach sosnowych z podszyciem jałowca i świerka obok odmiany północnej gila żyje grubodziób, dzwoniec, makolągwa, czyżyk, szczygieł i zięba.
W suchych lasach można spotkać skowronka borowego oraz spędzającego tu zimę skowronka górniczka. W lasach liściastych i parkach bywa pokrzewka ogrodowa i czarnołbista,, piegża, zaganiacz, piecuszek, wójcik zielony i mysikrólik. Z sikor właściwych spotyka się tu: sikorę bogatkę, sikorę modrą, sikorę sosnówkę, sikorę czubatkkę, sikorę ubogą i sikorę czarnogłówkę. Ponadto kowalik reprezentuje rodzinę barglowatych, pełzacz leśny — pełzaczowatych, a strzyżyk — strzyżykowatych i pluszczowatych.
Z drozdowatych można łatwo spostrzec: drozda śpiewającego, droździka, paszkota, kwiczoła i kosa. Nie brak też najlepszego śpiewaka — słowika szarego. Występują również dzierzby, muchołówki, a zimą — jemiołuszki.
W okolicach jezior ,na spadzistych brzegach porośniętych drzewami i krzewami, spotkać można najbarwniejszego przedstawiciela awifauny — zimorodka. W maju dość licznie daje o sobie znać gnieżdżąca się w lasach kukułka. Leśną służbę sanitarną pełnią dzięcioły — największy ich przedstawiciel — dzięcioł czarny oraz dzięcioł duży, średni, mały i zielony.
Na nocne łowy wychodzą: sowa uszata, sowa włochata, sowa pójdźka i puszczyk, czasami — puchacz. Z drapieżników dziennych zwrócić warto uwagę na bielika, orła rybołowa, orlika grubodziobego i orlika. Pospolite są myszołów zwyczajny, kania oraz jastrzębie.
Z sokołów trudno już spotkać sokoła wędrownego, ale jest częstym bywalcem pustułka, pustułeczka, kobczyk oraz kobuz.
Podmokłe lasy zamieszkuje bocian czarny, pozostający pod ścisłą ochroną.
Nad jeziorami i mokradłami — tak licznymi w powiecie oleckim — żyją: błotniak stawowy, bąk, chróściele, siewki i mewy oraz bekasy, rybitwy i żurawie, W grupach lub pojedynczych parach występuje powszechnie na jeziorach łabędź niemy, licznie reprezentowany jest perkoz dwuczubny oraz kaczka.
Wśród pól i łąk słychać latem śpiew skowronka polnego, któremu towarzyszą: świergotek polny, pliszka żółta, zniczek, pokląskwa, bażant łowny (sztucznie wprowadzony do niektórych obwodów łowieckich), kuropatwa, przepiórka i derkacz.
W bliskim sąsiedztwie siedzib ludzkich występują: szpak, wróbel, pliszka siwa, kopciuszek, muchołówka szara, jaskółki — dymówka i oknówka, jerzyk, bocian biały oraz synogarlica turecka.
Ssaki zostały poważnie przetrzebione w wyniku wyrębu lasów, osuszania bagien oraz wprowadzania upraw polowych. Wyginęły tury, żubry i tarpany. Pogłowie innych gatunków uległo poważnej redukcji. Dopiero wprowadzenie zasad planowej gospodarki łowieckiej oraz ochrona sezonowa i gatunkowa pozwoliły na zahamowanie tego niepożądanego procesu.
Żubr (w liczbie 22 sztuk) żyje w Puszczy Boreckiej, gdzie trafił po rozmnożeniu z ocalałych osobników w Białowieży. Ośrodek Hodowla żubrów w Puszczy Boreckiej jest rezerwatem, ale od 1966 roku stadko 10 żubrów wypuszczono na wolność i poruszają się one swobodnie po terenie całej puszczy.
Łoś jest rzadko spotykany w moczarach. Trafia tam z utworzonego dla jego ochrany rezerwatu w Czerwonym Bagnie koło Grajewa, z uroczyska Mokre w powiecie węgorzewskim bądź z Puszczy Augustowskiej. Największym zgrupowaniem łosia jest rezerwat Czerwone Bagno— żyje tam około 300 przedstawicieli tego rzadkiego już gatunku. Naturalna skłonność do odbywania dalekich wędrówek oraz korzystny układ kompleksów leśnych na przestrzeni powiatów: grajewskiego, ełckiego i oleckiego powodują, że podziwiać możemy niekiedy przedstawicieli tego pięknego gatunku.
Do zwierzyny dużej zaliczyć też można jelenia, występującego w większych kompleksach leśnych. Jego wspaniałe wieńce są nie zwykle cennym trofeum myśliwskim.
Sarna występuje liczniej, ponieważ me wymaga większych kompleksów leśnych. Nierzadko rolnicy widują wczesnym rankiem pasące się wraz z bydłem samice. Rogacze odznaczają się — podobnie jak jelenie — silnym i bardzo pięknym porożem.
Dzik najchętniej przebywa w lasach mieszalnych, wśród dębów i buków.
Typowym mieszkańcem terenów otwartych jest zając szarak, występujący bardzo licznie na tych obszarach.
Pozostając przy 'gryzoniach, warto wymienić mniejszych ich przedstawicieli: żyjącą w lasach i parkach — wiewiórkę, zamieszkującą wilgotne lasy i podmokłe łąki śródleśne — smużkę, dość pospolitą orzesznicę, nornicę rudą, kilka gatunków nornika, karczownika oraz piżmaka amerykańskiego. Z powszechnie znanych gryzoni bytuje tu: szczur wędrowny i śniady, mysz — leśna, zaroślowa, polna, badylarka oraz domowa.
Żyje też tu kilka gatunków ssaków owadożernych, są to: jeż, kret, ryjówka — malutka i aksamitna, rzęsorek rzeczek.
Z rzędu drapieżnych ona czoło wysuwa się wilk, w Puszczy Boreckiej żyje kilka par rysiów, lisa natomiast można spotkać zarówno w lasach, jak i na otwartych przestrzeniach. Nielicznie występują: kuny — leśna i domowa, łasica łaska, gronostaj i tchórz.
W lasach spotyka się jeszcze borsuka oraz — coraz rzadziej — wydrę.
Olecko - z dziejów miasta i powiatu. Pojezierze, Olsztyn 1974.
